Het stuk is een prozaïsch genre, het moeilijkst voor de perceptie van de lezer. De essentie van de dialoog wordt snel vergeten, evenals de details van de gebeurtenissen. Door de eeuwen heen is de taal veranderd en zijn gesprekken van de afgelopen eeuwen steeds moeilijker te begrijpen. Daarom is het ter voorbereiding op de les belangrijk om een korte samenvatting van het actiedrama te gebruiken. Het zal helpen om ons te concentreren op de ideologische en thematische subtiliteiten van het werk, die we in detail hebben beschreven in de analyse van de "Examiner".
Actie één
De bejaarde en arrogante stadsmanager Anton Antonovich Skvoznik-Dmukhanovsky verzamelt ambtenaren van de provincie in zijn huis en vertelt hen het vreselijke nieuws - de auditor zal in de nabije toekomst arriveren. De mening dat dit te wijten is aan de naderende oorlog wordt onmiddellijk weggevaagd, en de burgemeester, bezorgd over de toestand van zijn ondergeschikten, vaardigt bevelen uit. Hij maakt zich zorgen dat de ziekenhuizen in slechte staat verkeren en raadt Artemy Filippovich Zemlyanik, het hoofd van de liefdadigheidsinstellingen, aan om de patiënten schoon en opgeruimd te kleden. Hij vestigt ook de aandacht op het feit dat de keurmeester constant naar wodka ruikt en dat de keurmeester ganzen in de hal laat lopen. De burgemeester is opgewonden - omkoping en verduistering floreren in de stad.
Postmaster Ivan Kuzmich Shpekin wordt lid van de gemeenteraad. Skvoznik-Dmukhanovsky vraagt zich af of het mogelijk is om kennis te maken met de inhoud van de brieven - de burgemeester maakt zich zorgen dat de auditor vanwege de opzegging in de stad zou kunnen zijn. De postmeester antwoordt, met al zijn eenvoud, dat hij dit al heel lang doet, uit pure interesse.
De landeigenaren komen het huis van de burgemeester tegen - dit zijn Bobchinsky en Dobchinsky, ze lijken ongelooflijk op elkaar en verschijnen overal samen. De landeigenaren wedijverden dat een verdachte jongeman in de herberg was: hij betaalde geen rekeningen en bekeek iedereen op borden. Bobchinsky en Dobchinsky verzekeren de burgemeester dat deze gast de auditor is.
De burgemeester haast zich om de straat die naar de herberg leidt te vegen, trekt zijn uniform aan en gaat op weg om de indringer te bezoeken.
Anna Andreyevna, de vrouw van de burgemeester, en zijn dochter, Maria Antonovna, komen de kamer binnen. Anna Andreevna, die haar man volgt, stuurt Baba Avdotya naar de herberg - ze wil graag alles ontdekken wat te maken heeft met de komst van de auditor. Ze is vooral geïnteresseerd in het uiterlijk van de bezoeker: wat zijn zijn snorren en ogen.
Actie twee
De genoemde auditor blijkt een jonge sloven die al zijn geld aan gokken uitgeeft. Ivan Aleksandrovich Khlestakov bevond zich, samen met zijn dienaar Osip, zonder enige bedoeling in de stad en kwam uit St. Petersburg, waar hij uiteindelijk failliet ging. Nu zou hij zijn zaken in het ouderlijk huis moeten verbeteren.
Osip is ontevreden over zijn meester: Khlestakov had eerder genoeg kaarten gespeeld, zodat hij niets te betalen had voor eten. Ivan Alexandrovich vraagt Osip om naar de herberg te gaan en op krediet om een maaltijd te vragen, maar de bediende zegt dat de huisbaas tegen is en vraagt dringend om betaling. Hiervoor stuurt het excentrieke Khlestakov-geschreeuw Osip naar de herbergier.
Osip komt terug en brengt een herbergier mee. Hij informeert Khlestakov dat de herbergier klaar staat om de burgemeester te informeren en dat hij geen gratis lunch zal krijgen. Khlestakov is geïrriteerd; hij verloor zijn spaargeld in Penza aan de infanteriekapitein. Ivan Alexandrovich staat erop dat Osip nog steeds probeert de herbergier zelf te overtuigen.
En toch krijgt Khlestakov het gewenste diner, maar volgens de herbergier was dit de laatste keer. Ivan Alexandrovich klaagt over slecht voedsel: het vlees is te hard en de veren drijven in de soep. Osip brengt nieuws aan zijn meester: de burgemeester wil hem zelf zien. Dit maakt de jonge doodslag ongelooflijk bang, Khlestakov denkt dat hij naar de gevangenis zal gaan.
Skvoznik-Dmukhanovsky komt de kamer binnen met het vertrouwen dat de auditor voor hem staat. Khlestakov stottert van angst en schreeuwt dat hij een klacht zal schrijven. De burgemeester is van mening dat de jonge accountant het heeft over een klacht over de toestand van de stad. De gast gaat verder: hij heeft absoluut geen geld meer. Scruznik-Dmukhanovsky ziet dit als een direct verzoek om smeergeld. Hij nodigt Chlestakov uit bij hem thuis en overhandigt hem vierhonderd roebel.
Khlestakov belt de herbergier, nu kan hij eindelijk zijn schulden kwijt. Maar de burgemeester neemt Khlestakov onmiddellijk mee om naar de stadsinstellingen te kijken. Skvoznik-Dmukhanovsky schrijft zijn vrouw een briefje waarin hij vraagt het huis voor te bereiden op de komst van de auditor.
Actie drie
Dobchinsky keert met een brief terug naar het huis van de burgemeester. Anna Andreyevna, in afwachting van haar komst, kiest samen met haar dochter een jurk. Dobchinsky meldt dat de accountant, hoewel niet in feite een generaal, werkelijk een algemeen belang heeft. Een bediende Osip komt het huis binnen en vraagt van de drempel om hem eindelijk te voeden.
De burgemeester keert ook terug met de "auditor" na een reis naar verschillende instellingen. Khlestakov vraagt zich af of het mogelijk is om kaarten te spelen in deze stad. Sluzhnik-Dmukhanovsky is ronduit verdwaald en voelt een vangst, hij zegt dat hij probeert geen tijd te verspillen aan dergelijke lessen. Ivan drinkt en pronkt: hij liegt over zijn kennis met Pushkin, over zijn eigen composities. De denkbeeldige auditor vertelt over de drukte bij zijn receptiemedewerkers, over zijn erectie bij de veldmaarschalken.
Na mooi gedronken te hebben valt Khlestakov in slaap. Het hele huis deelt zijn indrukken: Anna Andreevna maakt zich zorgen over naar wie de auditor vaak zijn ogen richtte, de burgemeester is verbaasd, hij belt Derzhimord en Svistunov om de ingang te bewaken voor handelaren en anderen - omdat ze bij de bezoekende auditor kunnen klagen.
De burgemeester met zijn gevolg fawn voor Osip. Hij beseft de absurditeit van de situatie, maar aarzelt niet om te profiteren van zijn prettige positie. Hij vertelt over de statica en de ernst van zijn meester-auditor, wat de stadsmens en zijn familie angst en ontzag opwekt. Skvoznik-Dmukhanovsky geeft volgens een oude gewoonte een bediende omkoping.
Actie vier
Alle gouverneurs van de provinciestad komen samen in de slaapkamer van Khlestakov. Ze bespreken een plan om steekpenningen aan de accountant te geven om de wet niet te overtreden.
Rechter Lyapkin-Tyapkin was de eerste die besloot de kamer van Khlestakov binnen te gaan: hij maakte zich vreselijk ongerust en hield bankbiljetten in zijn vuist. Tijdens een gesprek met de "auditor" laat hij ze vallen, maar Khlestakov is niet verdwaald en vraagt hem onmiddellijk dit geld in bruikleen te geven. Hetzelfde gebeurt met het volgende: Shpekin geeft driehonderd roebel, de inspecteur van de school overhandigt graag hetzelfde bedrag. Aardbeien proberen Lyapkin-Tyapkin en Sjpekin over te brengen aan degenen die hem tegenstaan - en hij hoest vierhonderd roebel uit. De landeigenaren Dobchinsky en Bobchinsky vinden bij hen slechts vijfenzestig roebel.
Khlestakov is blij. Hij is verbaasd over wat er gebeurt en besluit om zijn journalistenvriend in St. Petersburg te schrijven om deze nieuwsgierigheid te verslaan in een feuilleton of een humoristisch verhaal.
Osip komt de kamer binnen en smeekt zijn meester om de stad zo snel mogelijk te verlaten, omdat deze maskerade op elk moment kan eindigen. Khlestakov is het daarmee eens, maar vraagt eerst de bediende om de brief naar het postkantoor te brengen.
Derzhimorda probeert de toestroom van handelaren en indieners die de auditor willen bezoeken, in toom te houden. Khlestakov beveelt mensen binnen te laten. Als reactie op klachten over de burgemeester verzekert hij dat hij een woordje zal doen en neemt hij opnieuw een “lening” aan.
Na de verzoekschriften die Osip onderbrak, wordt Khlestakov opgewacht door de dochter van de burgemeester, Marya Antonovna - hij zal voor haar knielen en zijn gevoelens bekennen. Anna Andreyevna wordt een getuige van deze scène, ze verwijt haar dochter en ze rent in tranen weg. Khlestakov schaamt zich helemaal niet; hij doet onmiddellijk een soortgelijke bekentenis als Anna Andreevna.
Maria Antonovna keert terug en Khlestakov vraagt Anna Andreevna om zegeningen - hij wil met de dochter van een stadsmanager trouwen. Op dit moment kwam Skvoznik-Dmukhanovsky zelf aanlopen, hij wil de auditor uitleggen dat alle indieners schaamteloos liegen, maar hij wordt lastiggevallen door nieuws over matchmaking. De burgemeester is het er onmiddellijk mee eens. Khlestakov vertrekt haastig onder het voorwendsel dat hij dringend zijn oom moet bezoeken.
Actie vijf
De burgemeester en zijn vrouw delen al de huid van een ongeschoolde beer, want de inspecteur wordt binnenkort hun familielid. Anna Andreyevna is van plan een groot landgoed in Sint-Petersburg te bouwen en kooplieden komen naar de stadsmanager en verontschuldigen zich voor dergelijke vroegtijdige aanklachten.
De hele stadsadel komt aan op het landgoed van de burgemeester: iedereen feliciteert Anna Andreevna en haar man. Iedereen ervaart ongelooflijk geluk en opluchting - ze hebben de audit met succes verwijderd, en hoe! De landeigenaren Bobchinsky en Dobchinsky, in een vlaag van tederheid, kusten de handen van Anna Andreevna en haar dochter en sloegen zelfs hun voorhoofd.
De algemene vreugde wordt vernietigd door de lopende postmeester. Hij meldt geërgerd dat Khlestakov geen auditor is. Shpekin drukte een brief die een denkbeeldige functionaris naar zijn vriend in Petersburg stuurde. Alle aanwezigen lazen een bericht waarin elk van hen zo wordt beschreven dat de burgemeester onmiddellijk onvrijwillig woedend wordt - de brief staat vol met giftige kenmerken van de bureaucratische cirkel van de stad. Scruznik-Dmukhanovsky dreigt alle schrijvers die het papier zo vies maken te vernietigen.
Een gendarme komt het huis binnen en informeert de stadsmanager dat er een echte auditor op hem wacht in het hotel. Dit nieuws verbaast iedereen die aanwezig is, niemand kan een woord uiten, bevroren in verschillende poses. Het stuk eindigt met deze stille scène.
